Organizma kelimesi ve organizmanın kendisi, biyolojik ve tıbbi bilimler açısından bizlere çok önemli ipuçları vermektedir. Bu sesli makaleler serisinde bunlara kısaca temas edilecektir. Öncelikle ‘organizma’ kelimesinden başlayalım;
Canlı varlıklara işaret olarak verilen ‘Organizma’ kelimesi, etimolojik olarak, ilk kez 1703 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Çok önemli anlam ve işaretler yüklenen Organizma kelimesi, ‘organizasyon’ terimiyle doğrudan bağlantılıdır ve bu şekilde, biyolojik terminolojide ‘canlı varlık’ olarak işaretlenmiştir (1).
Fransızca’dan İngilizce’ye geçen ‘organizma’ kelimesi, yapı itibariyle birkaç parçadan oluşmakta ve bu parçaların her biri fonksiyonel bir anlam taşımaktadır. Örneğin ‘erg’, çalışma anlamına gelmektedir. ‘érgon’, iş, ‘org’, araç, ‘orgue’, alet, ‘organe’ (organ) demektir. ‘Organe ve topluluk anlamına gelen -ism’son ekinin bir araya getirilmesiyle ‘(organism) ‘organizma’ yani organ topluluğu’ olarak türetilmiştir(2).
Bu şekilde, ‘organizma’ kelimesine, ‘çeşitli fonksiyonlara sahip, parçalardan oluşan bir bütün’ anlamı yüklenmiştir.
Fransızca ve İngilizce ‘erg’, aynı zamanda fizikte ‘iş birimi’ olarak kullanılmaktadır. Eski Yunanca’da ‘érgon( έργον)’ iş anlamına gelmektedir. Bu sözcük, Hint-Avrupa dillerinde ‘werg’ yani ‘çalışmak’ şekline dönüştürülmüştür. Farsça’da ‘varzīdan’, toprağı işlemek anlamı taşır. Bu kelime, İngilizce’de ‘work’, Almanca’da ‘werk’, yani ‘çalışmak’ demektir (3).
Görüldüğü gibi, Organizma kelimesini oluşturan tüm parçalarda bir fonksiyonellik söz konusudur ve bu tesadüfi bir durum değildir.
Kısacası; ‘fonksiyonel olmak’, ‘çalışmak’ ve ‘işlemek’ (4), bu kelimenin karakteristik özelliğidir.
Kelimenin bir başka özelliği de ‘parçalardan oluşan bir bütün’ ve bu parçalarla birlikte ‘fonksiyonel olmak’ anlamına gelmesidir’.
Organizma kelimesinin işaretlendiği manalar, bize ‘organizma’ olarak tanımlanan varlıkların da, ‘tüm parçalarıyla fonksiyonel olması’ gerektiğini ifade etmektedir.
Gerçekten de, vücut denilen yerde, belli bir miktar ve hacimde, düzenli ve fonksiyonel bir şekilde organize edilen atom, molekül, hücre, doku ve organ gibi yapıtaşlarının mükemmel bir şekilde bir araya getirilmesiyle oluşan sistemin adı ‘organizma’dır (4, 5).
Birkaç parçadan oluşan ‘Organizma Kelimesi’, diziliminde nasıl ki tesadüflerden uzak, bir ilim ve iradenin organizasyonunu gösteriyorsa, ‘Organizma’nın bizatihi kendisi de kâinatın büyük organizasyonu içinde, sonsuz bir ilim, irade ve kudretin organize ettiği ve milyarlarca parçadan oluşan, fonksiyonel ve mükemmel bir varlık olarak, Yüce Yaratıcısı’nı akıllara göstermektedir.
Kaynaklar:
- Anonymous, 1, 1999,‘organism’, Chambers 21st Century Dictionary (https://online-ed).
- Anonymous, 2, 2022, ‘-ism’, https://languages.oup.com/google-dictionary-en/
- Anonymous 3, 2018, ‘organism’ Etymology Dictionary, https://www.etymonline.com/
- Anonymous, 4, 2022, ‘organism’, https://tr.wikipedia.org/wiki/Canl%C4%B1
Karol, S, Suludere, Z, Ayvalı C, 1998, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 699, s. 488 ‘organizma’, Ankara.
